Szafir, symbol firmamentu

Niebieski szafir, który z godną podziwu powściągliwością ukazuje swe wdzięki, owiany jest aurą świętości. W sposób doskonały łączy wytworny chłód i metafizyczną głębię. Nazwa szafiru wywodzi się z wielu języków. W sanskrycie szafir nazywa się sauriratna, to znaczy poświęcony Saturnowi. Po chaldejsku nazwano go sampir, po grecku sappheiros (niebieski), po łacinie saphirus, a po arabsku safir i jest to świadectwo szerokiego rozpowszechnienia tego minerału. Niewątpliwie szafir znacznie liczniej występuje w przyrodzie niż jego brat - czerwony rubin. W niektórych miejscach występuje w takiej ilości, że - podobnie jak diamentów - okazy gorszej jakości wykorzystuje się jako środek szlifierski.

Szafir i rubin są bardzo blisko ze sobą spokrewnione. Jako wytworni członkowie tej samej rodziny korundów mają te same właściwości. Tak więc szafir jest również wykrystalizowanym tlenkiem glinu. Bardzo często można spotkać te dwa minerały w tym samym miejscu, np góry Birmy zaskakują czasem pewną osobliwością, a mianowicie samoistnym połączeniem obydwóch - czerwonych rubinów z jądrem ze śliwkowo-niebieskiego szafiru. Najbardziej pożądanym odcieniem jest kolor chabrowy: spokojny a zarazem wyzywający, błyszczący a równocześnie aksamitny, uszlachetniony subtelną domieszką purpury. Niewiele mniej cenione są szafiry o barwie królewskiego błękitu. Cenne są również szafiry granatowe. Ale to wszystko: odcienie wahają się od bogatej, ciemnej barwy niebieskiej do chłodnej barwy lodowoniebieskiej, od roztańczonego lazuru, przez jasny, wesoły błękit nieba aż do iskrzącego drażniącego electric blue (zielonkawoniebieskiego). Biorąc pod uwag wszystkie możliwe odcienie, przyroda okazała się tak pomysłowa, że mówienie o szafirze jako kamieniu niebieskim wydaje się nieporozumieniem.

Tak jak rubiny, szafiry powstały w wyniku różnych procesów skałotwórczych. Szafiry z Kaszmiru wytworzyły się w pegmatytach zasobnych w glin i bor (żelazo i tytan, pierwiastki barwiące na niebiesko, pochodzą ze skały pobocznej). W zupełnie innych warunkach tworzyły się szafiry w Australii, Kampuczy i Tajlandii. Powstały w głębi skorupy ziemskiej w wyniku reakcji karbonatytów, stopionych pod dużym ciśnieniem i w wysokich temperaturach. Życie wewnętrzne szafirów jest prawdziwym światem cudów na najmniejszej przestrzeni; mają one sławę gościnnych gospodarzy, którzy zaproszonych gości zatrzymują na zawsze.

Najważniejsze miejsca występowania szafirów znajdują się na Sri Lance, Birmie, Tajlandii, Tanzanii, Kampuczy, Australii, na Madagaskarze i w Montanie w Stanach Zjednoczonych. Wydobywa się je głównie z aluwialnego rumoszu zwietrzelinowego, miejscami również ze skały macierzystej. W Birmie, Tanzanii, Montanie a także na terenie trudno dostępnych złóż słynnych, kaszmirskich, chabrowych szafirów w Indiach eksploatuje się równocześnie znajdujące się obok złoża pierwotne i wtórne. Jednak w każdym przypadku szlachetne złoża okruchowe okazują się znacznie wydajniejsze.

W starożytnych kulturach, w Egipcie i Rzymie, oddawano szafirom cześć jako świętym kamieniom prawdy i sprawiedliwości;dla buddystów szafir oznacza pokój, przyjaźń i stałość, dlatego uznawany jest za talizman małżeńskiego szczęścia. Skarbce wszystkich władców świata rywalizowały o przywilej posiadania najpiękniejszych i najbardziej świetlistych "łez z oczu bogini Saitya". Nie zawsze jednak niebieskie klejnoty łączono z boskością lub majestatem. W Stanach Zjednoczonych wymyślono inny sposób wykorzystania tych kamieni. Z trzech szafirów o masie po około 2000 karatów każdy, wyrzeźbiono głowy prezydentów Jerzego Waszyngtona, Abrahama Lincolna i generała Eisenhowera.

Do niedawna największym nieobrobionym szafirem świata był okaz o masie około 60 000 karatów w Mogoku w 1974 roku. Jednak rekord ten został pobity. Na Madagaskarze został wydobyty przez człowieka najmłodszy a zarazem najcięższy okaz o masie 89 500 karatów, ważący 17,5 kg.