Granaty... Orszak szlachetnych wasali

Rodzina granatów składa się z imponującej różnorodności kamieni. Mimo ogromnego bogactwa barw, klasyczny granat jest czerwony. Łacińskie "granatum malum" wskazuje na owoc granatowca, którego ziarenka mają różowoczerwoną barwę podobną do barwy maleńkich kryształów, nieprzydatnych do celów ozdobnych, tkwiących w gęsto naszpikowanej skale macierzystej niezwykłego złoża w łupku mikowym pod Manhattanem w Nowym Jorku. Istnieją jednak granaty inaczej zabarwione. Tak więc pod łącznym terminem granaty kryje się grupa minerałów, zwanych pod własnymi nazwami, o zróżnicowanym wyglądzie i barwie. Struktura minerału określa co prawda jego formę zewnętrzną (granaty krystalizują zawsze w układzie regularnym), jednak jego barwa - z powodu wzajemnej wymiany jonów (kationów) - podlega zmianom. W rezultacie powstają zupełnie nowe rodzaje kamieni:

• PIROP

  Pirop jest złożonym krzemianem glinu, w którym chrom, jako pigment alochromatyczny, daje płomiennoczerwone zabarwienie. Jest szeroko rozpowszechniony na świecie. Nadające się do wyrobu ozdób "ogniste oko" ("fire -eye" - greckie pyropys) można znaleźć w Czechach, południowej i wschodniej Afryce oraz Arizonie. Pirop jest typowym przedstawicielem maficznego tworzenia się minerałów; powstał razem z diamentem. Dlatego poszukiwacze diamentów bardzo go sobie cenią jako minerał przewodni. Do jego popularyzacji przyczyniła się między innymi brytyjska królowa Wiktoria.

• ALMANDYN

  Almandyn jest krzemianem glinu z żelazem, które jako pierwiastek idiochromatyczny barwi go na odcień brązowoczerwony do czerwonofioletowego. Wszędzie, gdzie żelazo pojawia się w składzie chemicznym kamienia szlachetnego, przyczynia się ono do większego nasycenia barwą i ogólnego polepszenia właściwości, dlatego almandyn jest wyżej stawiamy niż pirop. Almandyny powstały w różnych procesach skałotwórczych, są minerałami skał głębinowych, skał kontaktowych oraz łupków krystalicznych. Pliniusz wywiódł nazwę carbanculus alabandicus  od Alabandy, miasta w Azji Mniejszej słynącego ze szlifierni kamieni.

• RODOLIT

  Rodolit jest członem pośrednim między piropem i almandynem, z którymi tworzy szereg granatów o nazwie pirandin. Magnez i żelazo równoważą się i dają rodolitowi cenioną barwę różowoczerwoną oraz żywy połysk. Większość granatów uznawanych za kamienie szlachetne to rodolity i dlatego są również najbardziej rozpowszechnione w handlu. Najwydajniejsze złoża znajdują się w Kenii, na Madagaskarze, w Zambii, Tanzanii, Brazylii i Stanach Zjednoczonych.

• SPESSARTYN

  Spessartyn jest krzemianem glinu barwionym idiochromatycznie przez mangan. Jego gorąca barwa pomarańczowa ucieleśnia ogień jądra Ziemi. Duży, przezroczysty, o bogatym szlifie fasetowym, jest jednym z najatrakcyjniejszych granatów granatów i jedną z osobliwości wśród kamieni szlachetnych, zwłaszcza że silne załamanie światła nadaje iskrzące lśnienie. Sri Lanka, gdzie wraz z hessonitem występuje w szlachetnych złożach okruchowych, była do połowy XX wieku centrum wydobycia spessatynów. Szczególnie pięknymi spessartynami są obdarzone Zatoka Kalifornijska, Meksyk i Wirginia w Stanach Zjednoczonych.

• GROSSULAR

  Grossular jest krzemianem wapniowo-glinowym. Granaty znane są pod tą nazwą - z jednym wyjątkiem - nie rzucają się szczególnie w oczy, chociaż cechuje je duża różnorodność. Najdłużej znany jest hessonit (kamień cynamonowy) o barwie od ciemnobrązowej do ciemnoczerwonobrązowej, pochodzącej ze Sri Lanki, Brazylii i Madagaskaru. W połowie XX wieku  grupa grossularów powiększyła się o przezroczystą, lśniącą, miedzianozłocistą odmianę z Quebecu (Kanada). Pod koniec XX wieku odkryto na Sri Lance nową odmianę hessonitu, tym razem złocistego. Jego wysoki współczynnik załamania światła i mała łupliwość czynią go poważnym konkurentem topazu o tej samej barwie. W narodowym parku Tsavo w Afryce odkryto niespodziewanie grossulary o zabarwieniu od jasnej do nasyconej zieleni, co jest zjawiskiem wyjątkowym. W Polsce grossulary występują w łomie nefrytu w Jordanowie, w wapieniach w okolicy Kłodzka i w granitach koło Świdnicy.

• ANDRADYT

  Andradyt jest krzemianem wapniowo-żelazowym, a jego najbardziej niezwykła odmiana to zielono lśniący demantoid. Chrom nadaje demantoidowi pożądane, rozjarzone światłem piękno. Demantoid mógłby być zagrożeniem nawet dla szmaragdu, gdyby nie fakt, że jest bardziej miękki i wyjątkowo rzadki. Wydziera się go z głębi tylko w trzech miejscach na świecie: na południe od Jekaterynburga na Uralu, w okolicach Kunene w Namibii i w Val Malenco we Włoszech. Tuż przed końcem tysiąclecia wzbudziły ogromne zainteresowanie dwie, dotychczas nieznane, podgrupy andradytu. W skład jednej z nich, znalezionej w Mali wchodzą doskonałe przezroczyste kamienie o barwach od szarawozielonych do zielonawożółtych i od żółtobrązowych do brązowych. Zupełnie innego rodzaju są andradyty z Hermocillo w Meksyku. Powierzchnie tych kryształów, z natury czarnych i nieprzezroczystych, zmieniają się w wirującą grę barw tęczy.

Granat patronuje osobom urodzonym w styczniu; symbolizuje wierność, przyjaźń i stałość.